“Niets zo veranderlijk als de politiek” en daar is zorgvastgoed nog altijd mee verweven. Voor we naar de toekomst gaan kijken eerst even kort de huidige stand van zaken. Tot 2009 was er het College Bouw Zorginstellingen. Deze instelling had een toezichthoudende en regulerende taak. De kosten die verbonden waren aan vastgoed (rente, afschrijving en kapitaallasten) werden vergoed door de overheid. In de jaren daarna is de verantwoordelijkheid en het risico steeds meer bij zorgorganisaties komen te liggen. Het huidige model is dat een zorgorganisatie een dagvergoeding krijgt per cliënt met een vastgoedcomponent. De hoogte van deze vergoeding is afhankelijk van de zorgindicatie van de cliënt. Er zijn diverse vergoedingsvormen waaronder een vorm waar de cliënt huur betaald voor woonruimte (scheiden van wonen en zorg).
Tekort in aanbod zorgvastgoed
Door de vergoeding per cliënt is het voorheen heel efficiënt geweest woonlocaties met kleine kamers te bouwen. Twee cliënten op 50 vierkante meter leverde immers meer op dan één cliënt op 50 vierkante meter. Nu de overheid steeds meer op scheiden van wonen en zorg stuurt ontstaat er een behoefte aan meer zelfstandige wooneenheden. Volgens de laatste cijfers van de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) stonden op 1 januari 2021 zo’n 23.000 mensen op een wachtlijst voor een plek in de langdurige zorg en de komende jaren zal er alleen maar meer vraag bijkomen. Deze cijfers hebben betrekking op woonlocaties maar er is ook een tekort aan dagbestedingslocaties. Deze tekorten worden veroorzaakt door diverse redenen maar kijkend naar de toekomst denk ik dat de oplossing met name zit op “passende huisvesting”.
Bij passende huisvesting zijn er drie belangrijke aspecten: geschikte locaties, geschikt gebouw en de financiering. Dat laatste hoeft in de huidige markt geen probleem te zijn. Bij banken is er een terugtrekkende beweging te zien maar beleggers en private equatie partijen staan in de rij. Geschikte locaties is de grootste uitdaging. Er is een groot woningtekort en de bevolking in Nederland groeit hard door onder het huidige migratiebeleid.
Community living het nieuwe credo
Voor nieuwe locaties verwacht ik dat gemeentes bij uitgiften van grond en bij nieuwe ontwikkelingen eisen gaan stellen aan het inzetten van een deel van de ontwikkeling voor de zorg. Deze trend is al langer te zien bij gemeentes die verplicht stellen bij ontwikkeling een deel in te zetten voor sociale huurwoningen, midden huurwoningen of gebieden een eigen bewoningsplicht geven.
Zorg thuis ontvangen is ook een mogelijkheid waar veel over gesproken wordt. Thuiszorg is echter in grote delen van Nederland niet efficiënt. In de toekomst steeds minder verzorgend personeel voorhanden en de maatschappij individualiseert steeds meer. Zorgorganisaties moeten het aantrekkelijk maken om cliënten te laten verhuizen naar een gebied of locatie waar wel efficiënt zorg geleverd kan worden. Dat kan door comfort, veiligheid, passende zorg en sociale componenten aan te bieden.
Er zal een grotere scheiding ontstaan tussen cliënten met financiële middelen en cliënten die afhankelijk zijn van toeslagen en subsidies. De kans is groot dat scheiden van wonen en zorg nog verder wordt doorgevoerd. De overheid is hier op aan het voorsorteren. Hierdoor zal een deel van het bestaande zorgvastgoed getransformeerd kunnen/ moeten worden naar modernere woon-zorgconcepten. Concepten als service flats, gespikkeld wonen (mix van bewoners met een latente, aanwezige en niet aanwezige zorgvraag) en community living zullen alleen meer verder ontwikkeld worden. Hierbij kan zorg efficiënt geleverd worden en kan er afhankelijk van de financiële middelen comfort, services en sociale activiteiten worden aangeboden.
De “community living” achtige woonvormen waarbij mensen met latente, aanwezige en niet aanwezige zorgvraag samen wonen en naar elkaar omkijken zie ik als trend voor de zorg over de gehele breedte. Niet alleen ouderenzorg maar ook voor de gehandicaptenzorg, geestelijke gezondheidszorg en jeugdzorg. Ik verwacht dat de overheid hier een stimulerende rol in zal spelen, met name om mensen zonder zorgvraag hier aan te laten participeren.
Voor reacties: r.bikker@sarisenpartners.nl of riankabikker@dzvs.nl